Ogórecznik lekarski

Urzekły mnie kwiaty o pięknym kolorze, kiedy dowiedziałam się, że jest stosowany w kuchni i lecznictwie, postanowiłam bardziej poznać tę roślinę. Nie było to łatwe, przejrzałam setki książek i czasopism, w efekcie z nagromadzonych materiałów oraz badań prowadzonych przez ponad dwa lata, powstała moja praca dyplomowa. Są różne informacje dotyczące zalet i szkodliwości niektórych części rośliny, jednak nadal bardzo często trafiam na przepisy z ogórecznikiem.
Ze względów bezpieczeństwa, najlepiej spożywać jedynie kwiaty, bez zielonych części rośliny.



Jest wykorzystywany w: ziołolecznictwie, farmakologii, weterynarii, higienie osobistej, kosmetyce, jako roślina miododajna, jadalna oraz przyprawowa.

Ogórecznik lekarski jest rośliną z rodziny szorstkolistnych. Wykorzystywany w: ziołolecznictwie i farmakologii, weterynarii, higienie osobistej, kosmetyce, jako roślina miododajna, jadalna oraz przyprawowa. Ma walory ozdobne, najbardziej zwracają uwagę piękne niebieskie kwiaty. Pomiędzy autorami różnych publikacji występują spory na temat pochodzenia ogórecznika. Jedni podają, że pochodzi on z rejonów Morza Śródziemnego, skąd rozprzestrzenił się aż do Azji Mniejszej, Syrii i Syberii. Według innych z Europy i Brytanii, a także Arabii, można go spotkać w umiarkowanych i ciepłych regionach Ameryki Północnej. Nazwa ogórecznika wiąże się z jego działaniem. Wywodzi się ona od staroarabskich terminów abou i rasch, co oznacza „ojciec potu”. Obecnie ogórecznik lekarski jest rozpowszechniony prawie na całym obszarze Europy i Ameryki Północnej.

            Ogórecznik należy do rodziny szorstkolistnych, inaczej ogórecznikowatych. Często był mylony z farbownikiem włoskim. Do tej samej rodziny należą żywokost lekarski, nawrot polny, miodunka, żmijowiec zwyczajny i żmijowiec czerwony. Rośliny z rodziny  ogórecznikowatych mają szorstko owłosione liście i łodygi.

            Jest to roślina jednoroczna, ma grubą łodygę i karbowane liście. W zależności od położenia na łodydze liście mają różną budowę. Dolne są jajowate i ogonkowe, a górne siedzące  i ostro zakończone na szczycie. Kwiaty ogórecznika są niebieskie, zrosłopłatkowe, zebrane w baldachogrona. Natomiast owocem jest rozłupnia złożona z czterech rozłupek.

            Borago officinalis miał duże zastosowanie w ziołolecznictwie, farmakologii, farmakognozji, dietetyce, weterynarii oraz kosmetyce. Szczególnie ze względu na działanie oczyszczające krew, przeciwgorączkowe, przeciwzapalne i wzmacniające nadnercza.

Ogórecznik lekarski odgrywa bardzo dużą rolę jako roślina miododajna. Dzięki temu jest uprawiany w pobliżu pasiek. Niektórzy pszczelarze przenoszą rodziny w okolice plantacji tej cennej dla pszczół rośliny na czas jej kwitnienia.

W wielu krajach ogórecznik jest rośliną przyprawową, dodaje się ją do różnych dań, przygotowuje także jako jarzynę. Przykładowo we Francji pija się herbatę z ziela. Jednak ostatnie badania wykazały obecność w zielu alkaloidów pirolizydynowych mających działanie szkodliwe i rakotwórcze. Przez to ogórecznik w niektórych krajach został wycofany. W tych rejonach stosuje się go jedynie zewnętrznie, głównie w formie okładów. Ogromne zastosowanie ma olej z ogórecznika, ponieważ nie przechodzą do niego trujące alkaloidy pirolizydynowe z nasion podczas tłoczenia na zimno. Ogórecznik zawiera również bardzo cenne nasycone kwasy tłuszczowe, zlokalizowane w nasionach.

Roślina ta nie ma wysokich wymagań uprawowych, jednak na plantacjach nie może być posiany zbyt gęsto. Preferuje klasy gleby I - IVa, o pH ok. 6. Najważniejsze w uprawie ogórecznika są: odpowiedni termin siewu, odchwaszczanie w początkowym okresie wzrostu oraz odpowiednia wilgotność przez cały okres wegetacji. Z powodu braku odpowiedniej ilości wody może wystąpić obumieranie korzeni. Na plantacjach pojawiają się również fuzariozy, szara pleśń, ślimaki, zmieniki, pchełki, chrząszcze i mszyce. Porażenia chorobami na plantacjach nie występują zwykle masowo.

Ziele zbierane jest w początkowym okresie kwitnienia. Ścina się je ręcznie lub kosiarką, w zależności od wielkości plantacji. Takie prace prowadzi się od połowy lipca do jesieni. Można także zbierać kwitnące ziele lub  liście i kwiaty. Młode liście należy suszyć i przechowywać w słojach, natomiast kwiaty można kandyzować lub zamrażać w kostkach lodu. Ogórecznik jest również uprawiany ze względu na nasiona. W tym przypadku rośliny ścina się nisko na pokos, po pojawieniu się kilku nasion na ziemi. Pędy zostawia się do uschnięcia, ponieważ nasiona dojrzewają nierównomiernie. W celu uniknięcia strat przed ścięciem roślin w międzyrzędziach umieszcza się folię. Z pokosu omłot odbywa się kombajnem zbożowym z podbieraczem. Jak najszybciej po omłocie należy oczyścić nasiona i osuszyć je do odpowiedniej wilgotności, aby uniknąć powstania nieodwracalnych zmian w oleju.